De allerzwaarste donkerte
Viel dat even tegen: Montse liet haar keuze vallen op het fragment met de allerzwaarste donkerte, het echte zwart, maar oog in oog met De Nachtwacht – om de donkerte te checken – bleek van haar geliefde diepzwart geen sprake. “Het is wel een donker fragment, maar ik noem het bij nader inzien een geroezemoes van okers en grijzen.” Zwart is sinds twee jaar dé kleur in de werken van Montse. Haar atelier ligt bezaaid met zwarte fragmenten, plastics, snippers, buisjes, alles wat zwart is en op straat ligt neemt ze mee. Om te voorkomen dat ze in de zee belanden: “Zwart plastic is het moeilijkst om te recyclen.”
Na de ontnuchterende feitencheck van De Nachtwacht stond Montse voor een nieuwe uitdaging: hoe haar fragment aan te pakken? Ze moest haar vertrouwde weg verlaten, op zoek naar een geheel nieuwe uitdrukkingsvorm. Rembrandt zou het met genoegen hebben aangezien, vermoedt Montse. “Hij nam in zijn werken beslissingen die van lef getuigen, hij zocht het ongemak op.” Zie op De Nachtwacht het kleine meisje in het volle licht tussen de stoere mannen van de schutterij. “Dingen die half geschilderd zijn, het hondje. Dwars tegen de conventies van de gevestigde orde in. In het besef dat waar je de barrière doorbreekt het interessante begint.”
“De opgave waarvoor ik stond was heel spannend. Zou mijn nieuwe aanpak gaan lukken? Je kunt falen, maar dan heb je in elk geval iets ontdekt, iets geleerd.” Terugkeren naar haar vertrouwde pad, om dan toch maar iets met zwart te gaan maken, was geen optie. Rembrandt zou het gezegd kunnen hebben: “Als ik mezelf betrap op gemakzucht, moet ik stoppen.”
Het is Montse Hernàndez gelukt: “Iets maken dat je vooraf niet had kunnen bedenken.” Haar werkwijze: op enkele geheide Rembrandt-locaties in Amsterdam – Rembrandthuis, Doelenstraat, Rijksmuseum – nam ze tal van snapshots, die in het fragment de strakke ordening vormen. Dat is de grafisch vormgever in haar. Haar kunstenaarschap ontwaakte in de laag die erbovenop ligt, een ogenschijnlijk toevallige roezemoes van donkerte. Die vlek is ontstaan door het papier op een geluidsbox te leggen, waarbij geluidstrillingen het op het papier liggende krijt in beweging brachten. En dat geluid heeft dezelfde bron als de foto’s: opnames van het straatrumoer op de drie genoemde locaties. “Er zit een opname tussen van een Spaanssprekende gids die over Rembrandt vertelt.
Mooi toeval, Spaans is Montses tweede taal, het Catalaans de eerste. Nog meer toeval: de lans bovenop het stripverhaal van foto’s eindigt – zonder bedoeling vooraf – precies op de foto waarin het fragment staat afgebeeld dat Montse onderhanden heeft genomen. “Een soort Droste-effect als toetje.”
De dialoog die ze met Rembrandt is aangegaan in dit werk kan haar bekoren. “Het heeft me verder gebracht. Zijn bevlieging is onze motor, en brengt ons tot iets nieuws.” In de geest van Rembrandt formuleert ze haar Leitmotiv als kunstenaar. Kan het anders? Het totaalwerk van 25 fragmenten stelt precies die vraag over De Nachtwacht, constateert Montse. “25 keer is onafhankelijk van elkaar deze vraag gesteld, als het goed is. Kan De Nachtwacht anders? Ik denk van wel, alles kan anders, zelfs De Nachtwacht.”
Instagram: @montsehernandezisala
Website: montse-hs.com